Πολιτικές Μάχες – Πληροφόρηση απ’ τα κάτω.
Εικόνα: Ο Γουτεμβέργιος κρατάει το πρώτο τυπογραφικό της Βίβλου (Χαρακτικό του 19ου αιώνα).
Ναι ξέρω, έχω καιρό να μπώ εδώ μέσα, μας έφαγε το microblogging. Μέρες σκεφτόμουν πως έπρεπε να ανεβάσω αυτό το κείμενο διότι όσα βλέπω και ακούω on line αδικούν πολλές και πολλούς. Το χειρότερο όμως είναι πως αδικούν το ίδιο το οικοσύστημα της ψηφιακής επικοινωνίας, δικτύωσης και δράσης.
Αυτό το κείμενο λοιπόν γράφτηκε ως εισήγηση στην εκδήλωση «Control or be Controlled?» (της οποίας μπορείτε να δείτε και το βίντεο εδώ) και είναι μια προσπάθειά μου να δείξω πως έχουμε στα χέρια μας ένα υπερόπλο του οποίου τη δύναμη δεν έχουμε καταλάβει. Είναι αν θέλετε, για να παραφράσω τη φράση που έκανε γνωστή ο Αντόνιο Γκράμσι, μια ακροβασία στο σχοινί που από τη μια πλευρά είναι δεμένο στην «απαισιοδοξία της γνώσης» και από την άλλη στην «αισιοδοξία της θέλησης».
Κατ’ αρχάς θέλω να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την πρόσκληση καθώς και όλες και όλους εσας που βρίσκεστε σήμερα εδώ για αυτή την κουβέντα.
Θέλω να σημειώσω πως σε μια τέτοια εποχή, κουβέντες αυτής της θεματικής είναι περισσότερο από ποτέ απαραίτητες καθώς φαίνεται πως ακόμα δεν έχουμε κατανοήσει πως έχουμε στα χέρια μας το «όπλο των όπλων», ικανό να ανατρέψει τις ισορροπίες που με κόπο έχουν καταφέρει να διαμορφώσουν η πάσης φύσεως εξουσιαστικοί πόλοι τα τελευταία χρόνια. Και σύμφωνα με όσα ακούσαμε από τους προηγούμενους ομιλητές, εμείς μπορεί να μην έχουμε συλλάβει αυτή τη δυναμική αλλά αυτοί, οι εξουσιαστικοί πολοι που προανέφερα, την έχουν πιάσει και με το παραπάνω.
Θα ξεκινήσω σημειώνοντας πως δεν έχουμε να μιλάμε απλά για πολιτικές μάχες. Στο πιάτο μας, που λένε οι αγγλόφωνοι, έχουμε πολλά περισσότερα από αυτό. Και αν κανείς θέλει να τα περιγράψει ως μάχη δεν μπορεί να το κάνει χωρίς να προσδιορίσει αυτή τη μάχη ως «μάχη επιβίωσης». Γιατί τι είναι να μάχεσαι για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, να μάχεσαι για καλύτερη μόρφωση, να μάχεσαι για το δικαίωμα στην εργασία και την αξιοπρεπή αμοιβή, να μάχεσαι για ισονομία και διαφάνεια στην απονομή δικαιοσύνης ή να παλεύεις για να διατηρήσεις το περιβάλλον σε μια κατάσταση που θα σου επιτρέπει να ζείς, αν δεν είναι μάχη επιβίωσης;
Για τέτοιες μάχες μιλάμε λοιπόν και ειδικότερα για «το όπλο των όπλων» που μπορεί σημαντικά να επηρεάσει την έκβασή τους. Ποιό είναι αυτό; Το διαδίκτυο. Αυτή η αχανής λεωφόρος πληροφορίας, αυτές οι άπειρες συνδέσεις μεταξύ πομπών και δεκτών και οι αναρίθμητες δυνατότητες πληροφόρησης, επηρεασμού και προπαγάνδας που διαμορφώνουν πραγματικότητες. Αλλά ας το πάρουμε απο την αρχή.
Οι πρόγονοί μας ξεκίνησαν με ένα μουγκρητό και τους πήρε μερικές χιλιάδες χρόνια να φτάσουν στη σφηνοειδή γραφή. Για πρώτη φορά όμως υπήρχε η δυνατότητα να υπάρξει γραπτή μεταφορά της γνώσης μια που μέχρι τότε τα μουγκρητά οι κραυγές και οι ήχοι του σώματος που χρησιμοποιούσαν οι κοινωνίες για να συνεννοηθούν μπορούσαν να αποτυπωθούν, να εγγραφούν, να παρουσιαστούν σε ένα μόνιμο φορέα, πέτρα, πηλό και στη συνέχεια περγαμηνή, ώστε να διαμοιράζονται, να αρχειοθετούνται, να φυλάσσονται για μελλοντική αναφορά, δημιουργόντας για πρώτη φορά τη δυνατότητα συσσώρευσης της γνώσης.
Αυτό ήταν μια επανάσταση. Οι συναλλαγές είχαν αποκτήσει έναν αξιόπιστο τρόπο καταγραφής και τήρησης αρχείου, οι σκέψεις μπορούσαν να αναλυθούν και να διαδοθούν, οι κοινωνίες μπορούσαν να γράψουν κανόνες για τη λειτουργία τους ενώ, και αυτό μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα, μέσα από όλα αυτά αναδύθηκαν οι πρώτοι φύλακες της γνώσης. Οι γραφιάδες, οι λόγιοι της κάθε εποχής, αυτοί που ήξεραν γραφή και ανάγνωση, που δημιούργησαν συστήματα αρχειοθέτησης, αυτοί που στο τέλος επέλεγαν τι θα αποτυπωθεί γραπτά και τι όχι και αυτοί που στη συνέχεια αυτή τη δύναμή τους την παραχώρησαν όχι στις κοινωνίες για εξυπηρέτηση του κοινού καλού, αλλά στις εκάστοτε εξουσίες, πολιτικές, στρατιωτικές ή θρησκευτικές για την εξυπηρέτηση των σκοπών τους. Αναπόφευκτα, σε αυτό το νέο πλαίσιο διαμοιρασμού ή όχι της γνώσης αυτοί ήταν και οι πρώτοι διαμεσολαβητές μεταξύ εξουσιαστών και εξουσιαζόμενων. Οι διαμεσολαβητές της πληροφορίας.
Η επόμενη επανάσταση ήρθε όταν η διαμεσολάβηση αυτή εξελίχθηκε τεχνολογικά. Από τους σφραγιδόλιθους, τις πένες και τα καλαμάρια ήρθαν οι κατασκευές που επέτρεπαν την αναπαραγωγή των γραπτών σε πολλά αντίτυπα. Καθόλου τυχαίο που οι «διαμεσολαβητές», είτε κινέζοι από τον 11ο αιώνα μ.χ. είτε κεντροευρωπαίοι 4 αιώνες αργότερα, που περιέγραψα πριν επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις κατασκευές προκειμένου να ανατυπώσουν σε εκατομμύρια αντίτυπα γραπτά θρησκευτικού χαρακτήρα. Χαρακτηριστικό είναι πως το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε από τον Γουτεμβέργιο ήταν η Βίβλος. Όμως αυτή η θρησκειολαγνεία των πρώτων αιώνων τυπογραφίας ήταν καταδικασμένη να διαρραγεί από την ίδια την εξέλιξη της ικανότητας των πρώιμων αναγνωστών να προχωρήσουν στην διάδοση σκέψεων, ιδεών και αφηγημάτων πέραν αυτών που «συνιστούσαν» οι διαμεσολαβητές. Μια διαδικασία από την οποία στη συνέχεια προέκυψε αυτό που οι ιστορικοί θα ονόμαζαν αργότερα «Αναγέννηση».
Η εξέλιξη της διαμεσολάβησης στην διάδοση της πληροφορίας στην σύγχρονη εποχή ήταν η ίδια η δημοσιογραφία. Σε συνδυασμό με την εξέλιξη της τεχνολογιάς και την ανακάλυψη των τηλε-επικοινωνιών (Τηλέφωνο, τέλεξ κλπ), αυτή η ομάδα ανθρώπων, η νέα συντεχνία, επέλεγε για εμάς, τι θα διαβάσουμε, τι θα ακούσουμε, τι θα μάθουμε. Η οποία βέβαια είχε την ίδια αδυναμία με τους γραφειάδες του παρελθόντος. Ήταν εκεί, εν δυνάμει μεγάφωνο της όποιας εξουσιαστικής, πολιτικής, θρησκευτικής, στρατιωτικής και πια, οικονομικής, ατζέντας.
Όλα ωραία τακτοποιημένα, λίγοι και ελεγχόμενοι πομποί, εφημερίδες, περιοδικά, συχνότητες, απήθυναν σε εκατομμύρια δέκτες την εκάστοτε «μια και μοναδική αλήθεια». Για μερικές δεκαετίες οι διάφοροι εξουσιαστές απολάμβαναν τις δυνατότητες της ελεγχόμενης ροής πληροφοριών, ανεβοκατέβαζαν «έγκριτους δημοσιογράφους», έστηναν δίκτυα διοχέτευσης ψευδών πληροφοριών, τα fake news είναι τόσο καινούρια όσο η ίδια η γραφή, μην ξεχνάμε ποιό ήταν το πρώτο βιβλίο που εκτυπωθηκε μαζικά, κάπου μέσα σε όλα αυτά με έναν υπόκωφο κρότο που λίγοι άκουσαν, έκανε την εμφάνισή του το διαδίκτυο.
Στην αρχή οι κονσόλες ως σημεία διεπαφής δεν ήταν τόσο ελκυστικές στους πολλούς, οι παλιότεροι εδώ θα θυμούνται ότι τη δεκαετία του ’90 το κοντινότερο που είχαμε σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ήταν μια λευκή οθόνη με μαύρα γράμματα με την οποία όμως μπορούσες να συνομιλήσεις με οποιονδήποτε είχε έναν προσωπικό υπολογιστή και σύνδεση στο ιντερνετ. Μιλάμε βέβαια για το θρυλικό Internet Relay Chat ή IRC. Μέσα σε μερικά χρόνια ο ψηφιακός κόσμος έγινε προέκταση του φυσικού. Βιβλιοθήκες, έρευνες, συνομιλίες, συναλλαγές, φωτογραφίες, βίντεο, Όλα μπορούν να διαμοιραστούν, να αρχειοθετηθούν, να αναζητηθούν, να βρεθούν. Για πρώτη φορά όμως οι ίδιοι οι χρήστες των πληροφοριών, οι στο παρελθόν μόνο καταναλωτές πληροφορίας, μπορουν να δημιουργήσουν τις δικές τους πληροφορίες και να τις διαδώσουν με πολύ μικρότερη επένδυση σε χρόνο και χρήμα. Κάποτε οι επαναστάσεις ξεκινούσαν με μια πρέσσα. Τώρα με μερικά προφίλ στο facebook και πολλές εργατοώρες data mining μέχρι και ο Τραμπ μπορεί να γίνει πρόεδρος.
Το παράδειγμα δεν είναι τυχαίο. Η προεκλογική καμπάνια του Τράμπ ήταν η πρώτη καμπάνια αμερικανού προέδρου κατά την οποία δαπανήθηκαν περισσότερα χρήματα on line απ’ότι off line. Αλλά πως; Έχοντας διδαχθεί από το πως χρησιμοποιήθηκε το διαδίκτυο την περασμένη δεκαετία, όχι από εταιρίες κολοσσούς αλλά από ομάδες απλών χρηστών, πολιτών που κατάλαβαν ότι η μεσολάβηση στη δημιουργία και διανομή πληροφοριών είχε φτάσει στο τέλος της, οι υπεύθυνοι της καμπάνιας ανέθεσαν στην εταιρία Cambridge Analytica να κάνει σε γιγαντιαία κλίμακα ότι πρώτοι οι ίδιοι οι χρήστες είχαν κάνει με τους εαυτούς τους και τα δίκτυα τους. Να ομαδοποιήσει τους χρήστες σε υποσύνολα με κοινά ενδιαφέροντα, να κατανοήσει τις προσδοκίες τους για το μέλλον, να ακουμπήσει πάνω στις μικρές και ιδιαίτερες σκέψεις που μοιράζονταν στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και να δημιουργήσει και να εκπέμψει ξεχωριστά μηνύματα για κάθε μια από αυτές τις προσδοκίες, για κάθε ένα από αυτά τα ενδιαφέροντα. Η τηλεόραση και οι εφημερίδες για πρώτη φορά δεν παίζουν τον κυριάρχο ρόλο στην προεκλογική προπαγάνδα ενώ οι αδυναμίες τους σε επίπεδο τμηματοποίησης των χρηστών-τηλεθεατών-αναγνωστών, μέτρησης αποτελεσμάτων και μετάδοσης πολλαπλών tailormade μηνυμάτων απεθυνόμενα σε όλο και μικρότερα κοινά, είναι κραυγαλέες. Τα μηνύματα ή θα είναι προσωπικά ή δεν θα είναι καθόλου. Οι διαμεσολαβητές πέθαναν. Ζήτω οι πλατφόρμες.
Και για να επιστρέψω από εκεί που ξεκίνησα, αυτή κι αν ήταν μια μάχη επιβίωσης που χάθηκε. Θα μου πείτε, ωραία μας τα λες μούσια, πιάσαμε και το υπονοούμενο με το τέλος της διαμεσολάβησης αλλά και το πόσο η ίδια η εξουσία μαθαίνει πια από εμάς και τον τρόπο που χρησιμοποιούμε το Ίντερνετ και τη δικτύωση, τώρα τι κάνουμε;
Για να απαντηθεί αυτή η ερώτηση, χρειάζεται πρώτα μια μικρή ανάλυση του τι μας εμποδίζει να «κάνουμε» πράγματα. Και αυτό σίγουρα δεν είναι η τεχνολογία, ούτε τόσο οι πόροι. Είναι ευτυχές που δεν χρειάζεται πια να έχουμε κεφάλαια για την προμήθεια και λειτουργία μιας offset προκειμένου να προπαγανδίσουμε τις θέσεις μας, να αποκαλύψουμε ένα «θαμμένο» σκάνδαλο ή να ενημερώσουμε το κοινό για μια εκδήλωση.
Το βασικό μας εμπόδιο είμαστε εμείς. Εμείς και η συνήθειά μας στην ανάθεση. Εμείς και η ευκολία μας στην παράδοση της ηττοπάθειας ή στον ξερολισμό του «το δοκιμάσαμε και δεν δουλεύει». Εμείς και η βολική βουτιά στις εφήμερες πολώσεις που δεν φέρνουν κανένα αποτελέσμα παρα μόνο τον αποπροσανατολισμό μας από τα όσα σημαντικά συμβαίνουν ταυτόχρονα. Οι σειρήνες είναι πολλές αλλά πια δεν χρειάζεται να είσαι Οδυσσέας για να τις ξεπεράσεις. Υπάρχει το mute, το unfriend το unfollow, to block. Υπάρχουν υπηρεσίες, θεσμοί, επιτροπές, υπουργοί αλλά δεν χρειάζεται πια να περιμένεις τις εκλογές για να τους ενδυναμώσεις η να τους εκπαραθυρώσεις. Δεν υπάρχει μια μεγάλη νίκη ή μια μεγάλη ήττα, υπάρχουν πολλές μικρές νίκες και πολλές μικρές ήττες σε έναν πόλεμο που μαίνεται αιώνες.
Πρέπει να καταλάβουμε πρώτα τα παραπάνω για να ανοίξουμε τον δρόμο και στη συνέχεια να τον περπατήσουμε. Ποιός είναι ο δρόμος; Πολλαπλοί πόλοι ενημέρωσης, κουλτούρας, οργάνωσης και δράσης. Το Ίντερνετ ειναι ο ιδανικός χώρος άνθησης τέτοιων προσπαθειών, είναι η επέκταση της φυσικής μας δράσης και της επανατροφοδότησης αυτής. Είναι το σημείο που θα βρεθούμε, θα μιλήσουμε, θα σχεδιάσουμε και θα υλοποιήσουμε δράσεις πριν και αφού βρεθούμε φυσικά. Παραχωρεί το πλαίσιο, στη βάση του έτοιμο αλλά ανοιχτό για προσθήκες και βελτιώσεις, και διαθέτει τον χώρο, άπειρα 01, να δημιουργήσουμε τους πόλους αυτούς.
Ήδη κολλεκτίβες και ομάδες ενημέρωσης, επικοινωνίας και ψηφιακών εφαρμογών απ΄τα κάτω, μας δίνουν παραδείγματα. Πως αλλιώς θα γνωρίζαμε τι γίνεται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού όταν ομάδες κατοίκων και ιθαγενών αντιστέκονταν στον αγωγό που θα πέρναγε από τον καταυλισμό Standing Rock χωρίς τις πλατφόρμες ενημέρωσης κάποιων αυτόνομων ομάδων; Πως θα ξέραμε τι σημαίνει η περιβόητη «επένδυση» των Σκουριών αν αφήναμε την ενημέρωση στους παραδοσιακούς διαμεσολαβητές διακίνησης της πληροφορίας; Πως θα γνωρίζαμε για τις εξώσεις στην Ισπανία, την έναρξη της Αραβικής Άνοιξης; Τις αθλιότητες στις οποίες υποβάλλονται οι πρόσφυγες;
Όλες αυτές οι πληροφορίες, όλη αυτή η ενημέρωση δεν θα ήταν η ίδια- ή δεν θα ήταν καν εκεί, αν κάποιοι δεν έπαιρναν την απόφαση να ξεπεράσουν τους εαυτούς τους και τα προβλήματα γύρω τους, να χρησιμοποιήσουν το «όπλο των όπλων», το Ίντερνετ, ώστε να διαδώσουν τα όσα συμβαίνουν χωρίς τα διάφορα «φίλτρα» ενδυναμώνοντας έτσι αντίστοιχες κοινότητες και ομάδες πολιτών σε όλες τις γωνίες του κόσμου.
Ο καθένας πια έχει στα χέρια του το «όπλο των όπλων», στο κινητό του, στο pc του, σε όποια συσκεύη με δυνατότητα συνδεσιμότητας, απλά πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στο αν θα το χρησιμοποιήσει για να μοιράζεται τι τρώει, τι βλέπει στον καθρέφτη, τι φοράει, τι μέρα και ώρα είναι και τι μπινελίκι ρίχνει στον τάδε ή τον δείνα, ή θα το χρησιμοποιήσει προκειμένου να ενημερωθεί και να ενημερώσει, να κάνει διάλογο και να βγάλει συμπεράσματα, να ευαισθητοποιήσει, να πιέσει, να βάλει στην ατζέντα θέματα που οι διαμεσολαβητές της ενημέρωσης δεν θεωρούν «hot» ή «sexy». Αυτό ειδικά μου θυμίζει τη δίκη της Χρυσής Αυγής για την οποία διάφοροι στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό έχουν πει ότι «τραβάει» και δεν είναι «sexy». Δεν άπτεται δηλαδή της εφήμερης click bait ενημέρωσης, γιατί ποιός νοιάζεται αν είναι η μεγαλύτερη δίκη ναζί οργάνωσης μετά τις δίκες της Νυρεμβέργης. Ποιός ξέρει αν και τι θα μαθαίναμε για όσα συμβαίνουν μέσα στο δικαστήριο που δικάζεται η Χρυσή Αυγή αν δεν υπήρχε το παρατηρητήριο της δίκης GoldenDawnWatch; Ακόμα ποιός μπορεί με βεβαιότητα να πει αν και τι θα ξέραμε για τα εγκλήματα της εν λόγω οργάνωσης αν κάποιοι εδώ και χρόνια δεν έβγαζαν αφιλτράριστες και πρωτόλειες τις πληροφορίες για αυτά σε ιστότοπους όπως το indymedia; Έξοχο παράδειγμα όσων προσπαθώ να πω τόση ώρα.
Για πρώτη φορά στην ιστορία μπορούμε να ξεπεράσουμε το ρόλο μας ως καταναλωτές πληροφορίας και κουλτούρας, ως πειθήνιοι αγοραστές ιδεών και τρόπου ζωής, και να μεταβληθούμε σε πομπούς που παράγουν πληροφορία, διαχέουν ενημέρωση και βάζουν τις σωστές προτεραιότητες στην ατζέντα. Για πρώτη φορά στην ιστορία έχουμε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ώστε όλο και περισσότεροι άνθρωποι να έχουν την επιλογή να διαμορφώσουν το μέλλον τους όπως το θέλουν και όχι όπως τους υπαγορεύουν.
Μπορούμε και πρέπει να δημιουργήσουμε κι άλλους πόλους και πλατφόρμες δικτύωσης και ενημέρωσης, μπορούμε και πρέπει να «ξεθάβουμε» πληροφορίες που κάποιοι «διαμεσολαβητές» θέλουν και επιχειρούν να τις διατηρούν θαμμένες, μπορούμε και πρέπει να συνδυάσουμε τον φυσικό με τον ψηφιακό τρόπο οργάνωσης και δράσης, μπορούμε και πρέπει να αξιοποιήσουμε το «όπλο των όπλων» ώστε να δώσουμε και να κερδίσουμε τις μάχες της εποχής μας.
Εξάλλου, είναι κυριολεκτικά στο χέρι μας και το μόνο που χρειάζεται είναι λίγο φόρτιση.
ypoptomousi 