Μερικά καίρια ερωτήματα για το νέο Υπουργό Οικονομικών

(Σχόλιο του Κώστα Λαπαβίτσα απο την δημοσίευση του άρθρου στο blog του)
Κεντρικό πρόσωπο του ανασχηματισμού αναδείχθηκε ο κ. Γκίκας Χαρδούβελης, καταξιωμένος οικονομολόγος με μακρά διεθνή καριέρα και συστηματική επαγγελματική ενασχόληση με το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, αλλά και με τα ελληνικά δημόσια πράγματα. Ο κ. Χαρδούβελης αναμφίβολα έχει το επιστημονικό κύρος για να συνδιαλλαγεί με τους δανειστές της Ελλάδας, οι οποίοι και κατά τα φαινόμενα στήριξαν το διορισμό του.

Αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ο νέος Υπουργός Οικονομικών δήλωσε ότι ‘πρέπει να κάνουμε αυτό που εμείς θέλουμε και όχι αυτό που λέει η τρόικα μόνο’. Πρόκειται για θαρραλέα δήλωση ανεξαρτησίας και πρόθεσης υπεράσπισης του δημόσιου, αλλά και του εθνικού, συμφέροντος, την οποία και θα περίμενε κανείς από τον κ. Χαρδούβελη. Εύλογα λοιπόν ανακύπτει το ερώτημα αν ο νέος Υπουργός Οικονομικών, ο οποίος είχε υψηλόβαθμη και πολύχρονη επαγγελματική σχέση με τη Eurobank, θα βρεθεί απερίσπαστος στην εκτέλεση των καθηκόντων του, ή θα αντιμετωπίσει προβλήματα ‘σύγκρουσης συμφερόντων’ σε μια τέτοια κρίσιμη περίοδο. Το εξαιρετικό κείμενο του Γιώργου Βασσάλου που φιλοξενείται παρακάτω αναλύει με λεπτομέρεια τα ζητήματα που αναφύονται.

Είναι πιθανόν να μην υπάρχει κανένα ζήτημα ‘σύγκρουσης συμφερόντων’ και ο νέος υπουργός να μπορέσει ελεύθερα να επιτελέσει το έργο του. Επειδή όμως ο χώρα μας πάσχει βαριά σε θέματα διαφάνειας, ακόμη και σε σχέση με τις πρακτικές της ΕΕ, επειδή οι καιροί είναι πονηροί κι επειδή ο ελληνικός λαός έχει βαθύτατη και δικαιολογημένη δυσπιστία για τον πολιτικό κόσμο, το λιγότερο που θα πρέπει να κάνει η κυβέρνηση, αλλά και η Eurobank, είναι να δώσουν δημόσια απαντήσεις και πληροφορίες για τα ερωτήματα που θέτει ο Βασσάλος. Είναι θέμα δημοκρατίας.

Η κυβέρνηση και η Eurobank οφείλουν κάποιες απαντήσεις σχετικά με τον κ. Χαρδούβελη 

Του Γιώργου Βασσάλου (Δημοσιευμένο εδώ και εδώ)

Στις 9 Ιουνίου ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς ανακοίνωσε το διορισμό του Γκίκα Χαρδούβελη, μέλους της εκτελεστικής επιτροπής και διευθυντή οικονομικών μελετών στη Eurobank, με συμμετοχή «στην κατάρτιση της στρατηγικής του Ομίλου», ως υπουργού οικονομικών.

Την επομένη – και μία ημέρα πριν την ορκωμοσία των νέων υπουργών  – η Eurobank ανακοίνωσε λακωνικά ότι ο κ. Χαρδούβελης «αποχωρεί». (1) Δε δήλωσε ρητά αν και πότε ακριβώς ο κ. Χαρδούβελης παραιτήθηκε από τις τρεις θέσεις του στην τράπεζα (διευθύνων οικονομικός σύμβουλος, μέλος εκτελεστικής επιτροπής και διευθυντής οικονομικών μελετών). Δε διευκρίνισε επίσης αν ο κ. Χαρδούβελης διαθέτει μετοχές της τράπεζας και τι ακριβώς έγινε με αυτές.

Το άρθρο 18 του Ν. 1558/1985 περί κυβέρνησης και κυβερνητικών οργάνων αναφέρει :
«Τα μέλη της Κυβέρνησης και οι υφυπουργοί δεν επιτρέπεται να συνάπτουν οποιασδήποτε μορφής σύμβαση με το Δημόσιο ή άλλα νομικά πρόσωπα του δημόσιου τομέα, από την οποία γεννάται οποιοδήποτε όφελος υπέρ αυτών ή τρίτων» κι ότι «η απαγόρευση ισχύει και για οποιασδήποτε μορφής εταιρεία ή επιχείρηση, στην οποία συμμετέχει μέλος της Κυβέρνησης ή υφυπουργός ως κύριος μέτοχος ή ως ομόρρυθμος, ετερόρρυθμος ή περιορισμένης ευθύνης εταίρος ή διατηρεί την ιδιότητα ανώτατου διοικητικού στελέχους.» (2)

Η Eurobank έχει πλήθος συμβάσεων με το ελληνικό δημόσιο (3) – στις οποίες περιλαμβάνονται και  ομολογιακές συμβάσεις (4) – και είναι βέβαιο ότι θα συνάψει κι άλλες στο κοντινό μέλλον.

Επιπλέον, το 35% του μετοχικού της κεφαλαίου ανήκει στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) (5) που μπορεί να διατείνεται ότι είναι «νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου», αλλά η διοίκησή του ορίζεται από το υπουργείο οικονομικών και την Τράπεζα της Ελλάδας. (6) Σύμφωνα, λοιπόν, με την ευρωπαϊκή οδηγία σχετικά με τις δημόσιες προμήθειες (2004/18/ΕΚ) ως «οργανισμοί δημοσίου δικαίου» νοούνται οι οργανισμοί που έχουν όλα τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: α) έχουν συσταθεί για τον συγκεκριμένο σκοπό της κάλυψης αναγκών γενικού συμφέροντος («Σκοπός του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είναι η συνεισφορά στη διατήρηση της σταθερότητας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, προς χάριν του δημοσίου συμφέροντος» (7) ), β) έχουν νομική προσωπικότητα και γ) (…) έχουν διοικητικό, διευθυντικό ή εποπτικό συμβούλιο, του οποίου περισσότερο από το ήμισυ των μελών διορίζεται από τις κρατικές (…) αρχές». (8)

Το ΤΧΣ επίσης εγγυάται «εκ μέρους του ελληνικού δημοσίου» (9) και τα  χρήματα που διαθέτει για την ανακεφαλαιοποίση των τραπεζών προέρχονται από το EFSF – δηλαδή τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης – και  είναι κομμάτι του χρέους που πρέπει να αποπληρώσουν συλλογικά οι φορολογούμενοι στην Ελλάδα. Οι ιδιώτες μέτοχοι έχουν άμεσο ενδιαφέρον για τον τρόπο με τον οποίο το ΤΧΣ – σε συνεργασία με το υπουργείο οικονομικών –  διαχειρίζεται τις μετοχές του.

Δεν έχει αποσαφηνιστεί δημοσίως τι αξίας μετοχές έχει ο κ. Χαρδούβελης στη Eurobank ή αν διατηρεί κάποια στελεχική ιδιότητα. Προς το παρόν, λοιπόν, δε διασφαλίζεται ότι στη διαχείριση οποιασδήποτε σύμβασης μεταξύ Eurobank και δημοσίου, και – μέσω του ΤΧΣ – της διαδικασίας διαχείρισης και πώλησης των μετοχών της Eurobank, o κ. Χαρδούβελης δεν θα έχει κάποιο οικονομικό ή εταιρικό συμφέρον που ίσως να μη συμπίπτει με αυτό του ελληνικού δημοσίου.

Οι πολίτες έχουν δικαίωμα να έχουν πρόσβαση στα επίσημα έγγραφα που επιβεβαιώνουν τη λύση κάθε είδους συμβολαίου του κ. Χαρδούβελη με τη Eurobank, καθώς και αναλυτική περιγραφή της κατάστασης των μετοχών του σε αυτή.  Οι μέτοχοι που διαθέτουν το 34% της Eurobank δεν είναι γνωστοί (10), αλλά οι πολίτες πρέπει να ξέρουν αν ανάμεσά τους είναι ο κ. Χαρδούβελης ή εταιρείες στις οποίες εμπλέκεται αυτός. Σε αντίθετη περίπτωση οι αμφιβολίες για το αν ο κ. Χαρδούβελης είναι σε θέση να εξυπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον θα παραμένουν.

Για να γίνω ακόμη πιο συγκεκριμένος, η αναθεωρημένη κοινοτική οδηγία για τις δημόσιες προμήθειες που η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να εφαρμόσει από το 2016 αναφέρει ότι  «τα κράτη μέλη διασφαλίζουν (…) τον εντοπισμό και την επανόρθωση συγκρούσεων συμφερόντων». «Η έννοια της σύγκρουσης συμφερόντων καλύπτει τουλάχιστον οποιαδήποτε κατάσταση κατά την οποία μέλη του προσωπικού της αναθέτουσας αρχής (…) τα οποία συμμετέχουν στη διεξαγωγή της διαδικασίας προμήθειας ή μπορούν να επηρεάσουν την έκβασή της έχουν, άμεσα ή έμμεσα, χρηματοοικονομικό, οικονομικό ή άλλο προσωπικό συμφέρον που θα μπορούσε να εκληφθεί ως στοιχείο που θίγει την αμεροληψία και την ανεξαρτησία τους στο πλαίσιο της διαδικασίας προμήθειας.» (Άρθρο 24). Η Eurobank παρέχει υπηρεσίες ηλεκτρονικών πλειστηριασμών και άλλες υπηρεσίες ηλεκτρονικής υποδομής στο ελληνικό δημόσιο. (11)

Ο Κώδικας Ηθικής και Δεοντολογίας του Υπουργείου Οικονομικών αναφέρει ότι «σύγκρουση συμφερόντων ανακύπτει, όταν  οι ενέργειες» ενός αξιωματούχου «επηρεάζονται ή ενδέχεται να φανεί σε άλλους ότι επηρεάζονται από ιδιωτικά συμφέροντα (συνήθως οικονομικής φύσεως)  του ιδίου ή συγγενικού ή κοντινού του προσώπου.» Στην αναφορά περιπτώσεων που γίνεται παρακάτω βρίσκουμε την εμπλοκή του αξιωματούχου «σε ένα συγκεκριμένο θέμα- εργασία ή υπόθεση» στο οποίο εμπλέκεται και «και μια επιχείρηση ή οργανισμός στον οποίο εργαζόταν κατά το παρελθόν». (12) Αν υπάρχει κίνδυνος σύγκρουσης συμφερόντων ο συγκεκριμένος αξιωματούχος πρέπει να αποκλείεται από εμπλοκή σε συγκεκριμένες υποθέσεις.

Σύμφωνα με το Άρθρο 56 του Συντάγματος, κάποιος που είναι σύμβουλος επιχείρησης της οποίας τη διοίκηση ορίζει έμμεσα, μέσω των μετοχών που κατέχει, το δημόσιο – όπως γίνεται με τη Eurobank μέσω του ΤΧΣ –, δεν έχει δικαίωμα να είναι υποψήφιος στις εκλογές.

Το παράδοξο της ελληνικής νομοθεσίας είναι ότι ο παραπάνω κώδικας αφορά τους υπαλλήλους του υπουργείου οικονομικών και όχι τον ίδιο τον υπουργό κι ότι οι όροι για να είναι κανείς υποψήφιος βουλευτής είναι πιο αυστηροί από το για να γίνει κανείς υπουργός. Αν ήθελε να βάλει υποψηφιότητα για βουλευτής ο κ. Χαρδούβελης θα έπρεπε να παραιτηθεί από τη Eurobank πριν καν ανακοινωθεί η υποψηφιότητά του. Τώρα, πρώτα ανακοινώθηκε η υπουργοποίησή του και μετά έβγαλε ανακοίνωση η Eurobank. To 2011, ο κ. Χαρδούβελης είχε πάρει απλά άδεια άνευ αποδοχών από τη Eurobank, για να γίνει διευθυντής του γραφείου του πρωθυπουργού και να διαπραγματευτεί το PSI… και με τη Eurobank.

Η Ελλάδα έχει όμως υπογράψει τη Σύμβαση κατά της Διαφθοράς των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με αυτή «δημόσιος αξιωματούχος» ή «υπάλληλος» θεωρείται οποιοσδήποτε έχει νομοθετική, εκτελεστική, διοικητική ή δικαστική αρμοδιότητα είτε έχει εκλεγεί, είτε έχει διοριστεί (Άρθρο 2).  Σύμφωνα με αυτή τη σύμβαση λοιπόν, ο παραπάνω κώδικας δεοντολογίας θα πρέπει να θεωρηθεί ότι ισχύει και για τον υπουργό οικονομικών. Ως εκ τούτου η κυβέρνηση οφείλει, αν θέλει να διαλυθεί κάθε υπόνοια για τη δυνατότητα του κ. Χαρδούβελη να υπερασπιστεί το δημόσιο συμφέρον, και δεδομένου ότι αναμένεται να εμπλακεί σε πολλαπλές συναλλαγές με τον μέχρι χθες εργοδότη του, να φροντίσει να έρθουν στη δημοσιότητα:

-Τα έγγραφα που αποδεικνύουν λύση συμβολαίου με τη Eurobank και για τις τρεις θέσεις που κατείχε σε αυτή ο κ. Χαρδούβελης
-Ενημέρωση για το αν στα περιουσιακά στοιχεία του κ. Χαρδούβελη περιλαμβάνονται μετοχές της Eurobank και ποια είναι η αξία τους.
-Ενημέρωση για τυχόν οικονομικές εκκρεμότητες μεταξύ του κ. Χαρδούβελη ή/και του οικογενειακού του περιβάλλοντος και της Eurobank.

(1) http://www.eurobank.gr/online/home/viewNews2.aspx?id=1961&code=PRESS&lang=gr
(2) http://nomoi.info/%CE%A6%CE%95%CE%9A-%CE%91-98-2005-%CF%83%CE%B5%CE%BB-23.html
(3) http://www.moneyonline.gr/site/article/797/ilektronikes-promithies-sto-dimosio-meso-thigatrikis-tis-eurobank
(4) «η έκθεσή μας σε ελληνικούς κρατικούς τίτλους μειώθηκε ως  συνέπεια της αντικατάστασής τους με ομόλογα χαμηλότερων αποτιμήσεων ,μακρύτερης διάρκειας.»    http://www.eurobank.gr/Uploads/pdf/Bond%20-%20GGB_gr11110.pdf
(5) http://www.eurobank.gr/online/home/generic.aspx?id=26&mid=356&lang=gr
(6) http://www.hfsf.gr/el/exboard.htm
(7) http://www.hfsf.gr/el/about_whatwedo.htm
(8) Εδώ η αναθεωρημένη έκδοση. Η εν λόγω διατάξεις όμως ισχύουν και σε αυτή του 2004 http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32014L0024&from=FR

(9)  http://www.hfsf.gr/files/hfsf_annual_report_2012_el.pdf

(10) http://www.toxrima.gr/aiti-ine-i-nei-metochi-tis-eurobank/

(11) http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=534388

(12) www.minfin.gr/contentapi/f/binaryChannel/minfin/datastore/74/0d/bb/740dbb427451f1bcf389d2ab54f12ad711862ac6/application/msword/%CE%9A%CE%A9%CE%94%CE%99%CE%9A%CE%91%CE%A3+%CE%97%CE%98%CE%99%CE%9A%CE%97%CE%A3+%26+%CE%94%CE%95%CE%9F%CE%9D%CE%A4%CE%9F%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE%99%CE%91%CE%A3_%CE%A4%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C.doc